214

23ص.

تغييرات موقعيت سيارات در عرض دايرةالبروجي يكي از دشواريهاي مدلهاي بطلميوسيِ حركات سيارات است. بطلميوس در مقالۀ سيزدهم از كتاب مجسطي اين مسأله را توضيح ميدهد. او در تبيين اين مدلها ناگزير شده است اجزاي مدل سيارهاي را نسبت به يكديگر زاويهدار كند. بهنظر ميرسد تا پيش از اين، بطلميوس ميتوانست تمام ناهنجاريهاي حركت سيارات را با مدلهايي دوبعدي توضيح دهد، اما توضيحِ مقاديرِ اختلاف اندكي كه در موقعيت سيارات نسبت به دايرةالبروج در عرض وجود دارد، موجب ميشود مدلهاي سيارهاي از دايرههايي دوبعدي به اجسامي در سه بعد تبديل شوند. با آن كه بطلميوس در اثر ديگر خود با نام الاقتصاص به ساختار افلاك سه بعدي توجه كرده است، اما به نظر ميرسد در اين بخش از مجسطي بنا به نيازِ الگويي كه براي مدل حركت عرض ساخته است، به صورت مستقل از الاقتصاص، در بارۀ ساختار سه بعدي كه عامل حركت سيارات است توضيح ميدهد و ساختار مجسم افلاك را به عنوان امري كه در توضيح مدل عرض از آن گزيري نيست، ارائه ميكند.

تاريخ علم

1398

17

2

365-387

پاييز و زمستان