168

18ص.

در چند دهۀ اخير فيلسوفان علم به مسألۀ اثرگذاريِ ارزشها بر نظريههاي علمي توجه بسيار بيشتري نشان دادهاند. تا پيش از آن، عموماً ديدگاهي حاكم بود كه مرزي قاطع ميان ساحت علم و ارزش رسم ميكرد. به ويژه در نيمۀ دوم قرن بيستم، عقيده به آرمان علم غيرارزشبار ميان فيلسوفان علم رواج داشته است كه مطابق آن، در ارزيابيِ معرفتيِ نظريههاي علمي فقط ارزشهاي معرفتي ميتوانند نقش موجهي داشته باشند. در اين مقاله با مرور مختصر سير تحولات در توجه به مسألۀ علم و ارزش در قرن بيستم، از اين ادعا دفاع ميكنيم كه از جمله عوامل مهمِ توجه بيشتر به مسألۀ نقش ارزشها در علمْ تحولات در تاريخنگاري علم و بهويژه توجه به نگرشهاي برونگرايانه، تأكيد جديتر بر دادههاي تجربي، و پرهيز از مغالطههاي گاهنگارانه )آناكرونيسم( در ارائۀ روايتهاي تاريخي بوده است. در بخش پاياني مقاله، به اين موضوع ميپردازيم كه شناخت بهتر از نقش ارزشها در علم پرسشهاي تازهاي پيش روي تاريخنگار علم قرار ميدهد و مفاهيم مطرحشده در بحث از رابطۀ علم و ارزش، مانند تمايز ارزشهاي معرفتي و غيرمعرفتي، ميتواند چارچوب مفهومي جديدي در اختيار تاريخنگار علم قرار دهد و از اين طريق احتمالاً بر نظريهها و روشهاي تاريخنگاري علم اثرگذار باشد.

تاريخ علم

1395

14

1

115-132

بهار و تابستان